Over pseudowetenschap, vertrouwen en het verlangen naar simpele antwoorden
Als je migraine hebt, ken je het vast:
“Je hoeft nooit meer migraine te hebben – als je maar het juiste dieet volgt.”
“Artsen weten dit niet, maar ik heb dé natuurlijke oplossing ontdekt.”
“Detox je hersenen met Himalayazout.”
Op internet wemelt het van zulke beloften. Ze klinken hoopvol, eenvoudig en overtuigend. En dat is precies waarom ze zoveel mensen raken. Want als je al jaren migraine hebt, wil je niets liever dan dat iemand eindelijk zegt: dit werkt echt.
Je wilt geloven dat er een sleutel is, een truc, een simpel antwoord. En dat is menselijk.
Waarom die verhalen zo overtuigend klinken
Tijdens het Lifestyle Symposium Migraine vertelde wetenschapsjournalist Adriaan ter Braack (ook bekend als Sjamadriaan) waarom pseudowetenschappelijke boodschappen zo aantrekkelijk zijn. Volgens hem begint het met taal.
De taal van de pseudowetenschap lijkt op die van de echte wetenschap. Woorden als detox, immuunboost of lage ontstekingswaarden wekken de indruk dat iemand weet waar hij over praat. Maar vaak is het een façade van kennis, een mengsel van marketing en persoonlijke overtuiging.
Het klinkt logisch: voeding, slaap en stress beïnvloeden ons lichaam. Dat klopt. Maar de stap van invloed naar genezing is groot – en precies in die ruimte ontstaat de onzin.
Wie de taal van de wetenschap spreekt, krijgt geloofwaardigheid. Zelfs als de inhoud flinterdun is.
Het succes van persoonlijke verhalen
Influencers zijn meesters in storytelling. Ze delen herkenbare emoties, mislukkingen én hun wonderbaarlijke herstel – vaak verpakt in mooie beelden. Een arts zegt: “Er is nog onvoldoende bewijs.” Een influencer zegt: “Bij mij werkte het.”
Die tweede zin is menselijk, hoopgevend en dichtbij. En dat is waarom ze zoveel impact heeft. In de wereld van algoritmes wint het verhaal dat raakt, niet het verhaal dat klopt.
Toch schuilt daarin een risico. Wat bij de één verlichting geeft, kan bij de ander geen enkel effect hebben. Migraine is geen éénvormige aandoening; het is een puzzel van genen, hormonen, prikkels, leefstijl en toeval. Wat werkt voor iemand anders, hoeft niet jouw oplossing te zijn – en dat maakt het soms frustrerend.
Wantrouwen verkoopt
Naast hoop speelt ook wantrouwen een grote rol. Online kom je zinnen tegen als: “De dokter zal je dit niet vertellen” of “Big Pharma houdt de waarheid tegen.” Zulke uitspraken zaaien twijfel: wordt er misschien iets voor mij achtergehouden?
Wie eenmaal dat zaadje plant, kan er makkelijk op voortbouwen:
“Gelukkig heb ik een natuurlijk alternatief.”
Zo wordt wantrouwen een verdienmodel. Achter veel van die berichten schuilt een commercieel belang: dure supplementen, detoxkuren, coachingstrajecten. Vaak met een prijskaartje dat in geen verhouding staat tot het bewijs.
De rol van tijd en aandacht
Ter Braack wees erop dat het probleem niet alleen kennis is, maar tijd. Wetenschappers en artsen hebben beperkte ruimte om mythes te ontkrachten. Influencers hebben alle tijd om hun verhaal te herhalen – in filmpjes, posts en reels.
Waar wetenschap voorzichtig formuleert, biedt pseudowetenschap snelheid en zekerheid. En precies dát verkoopt beter.
De discussie is dus niet eerlijk: nuance haalt het niet van emotie.
Hoe herken je onzin online?
Gelukkig zijn er signalen die helpen om misleidende informatie te doorzien.
Een paar eenvoudige vuistregels:
- Let op absolute beloften. “Altijd”, “nooit meer migraine” of “geneest alles” – zulke claims bestaan niet.
- Wees op je hoede bij persoonlijke verhalen. Een ervaring is geen bewijs, hoe overtuigend het ook klinkt.
- Check de bron. Worden onderzoeken genoemd? Bestaan ze echt?
- Volg het geld. Wie verdient eraan als jij het product koopt?
- Pas op voor zwart-witdenken. “Natuurlijk is goed” en “farmaceutisch is slecht” zijn beide te simpel.
- Twijfel is gezond. Echte experts durven te zeggen dat ze iets niet weten. Twijfel is geen zwakte, maar juist een teken van kritisch denken.
Wat jij hiermee kunt
Misschien herken je het gevoel dat je soms tussen twee werelden in zit: Aan de ene kant de medische taal van artsen en onderzoeken, aan de andere kant de warme verhalen van ervaringsdeskundigen die zeggen dat ze “de oplossing” hebben gevonden. En ergens daartussen sta jij – met de migraine, je vragen en je hoop.
De waarheid is: er is geen makkelijke route. Maar dat betekent niet dat je machteloos bent.
Wat je kunt doen:
💬 Blijf vragen stellen. Als iets te mooi klinkt om waar te zijn, vraag dan: waar komt dit vandaan?
📚 Zoek betrouwbare informatie. Bijvoorbeeld via je neuroloog, Hoofdpijnnet, thuisarts hoofdpijnonderzoek LUMC, The Migraine Clinic
🧠 Leer je eigen patroon kennen. Wat triggert je, wat helpt, wat niet? Kennis over jezelf is net zo waardevol als kennis uit boeken.
🤝 Praat erover. Deel wat je tegenkomt met anderen die migraine hebben – samen kun je feiten van fictie scheiden.
Je hoeft geen wetenschapper te zijn om kritisch te denken. En kritisch zijn betekent niet dat je je hoop moet verliezen.
Hoop is juist wat je helpt vol te houden, zolang je haar koppelt aan realisme. Dat is misschien minder spectaculair dan een “wondermiddel”, maar wel eerlijker – en op de lange termijn krachtiger.
Er is geen snelle genezing, maar er zijn wél steeds meer manieren om migraine beter te begrijpen en te behandelen. Blijf nieuwsgierig, blijf vragen stellen, en wees mild voor jezelf als je toch even meegaat in een mooi verhaal. Dat doen we allemaal weleens.
💗 Deze blog maakt deel uit van de serie over het Lifestyle Symposium Migraine, waarin artsen, onderzoekers en ervaringsdeskundigen samen zoeken naar wat leefstijl wél en niet kan betekenen voor mensen met migraine.
