De ongemakkelijke stilte na: Ik heb migraine.
Iedereen kent het gevoel van ongemakkelijkheid: een stilte die te lang duurt, iemand die een verkeerde opmerking maakt, of een situatie waarin je niet weet wat je moet zeggen. Dat gevoel heet awkwardness, ofwel ongemakkelijkheid. Meestal gaat het om kleine momenten, bijvoorbeeld dat je naar iemand terugzwaait, die eigenlijk naar degene achter jou zwaaide, maar awkwardness kan ook ontstaan in veel serieuzere situaties—bijvoorbeeld wanneer je vertelt over hoe het voor jou is om met migraine te leven.
Voor veel migrainelijders (ij/ei) is dit herkenbaar. Migraine hoort bij je, het beïnvloedt je dagelijks leven en vaak wil of moet je er iets over delen. Soms wil je gewoon vertellen dat je het hele weekend op bed hebt gelegen, dat je zo ziek was en verdrietig, omdat je weer je afspraken af moest zeggen… Toch gaat zo’n gesprek lang niet altijd soepel. Je krijgt reacties die goedbedoeld zijn, maar ongemakkelijk voelen. Het kan stilvallen. Je voelt je misschien kwetsbaar of verkeerd begrepen.
Waarom gebeurt dat? En vooral: hoe ga je ermee om? Met inzichten uit de sociologie van emoties en uit het boek A Sociology of Awkwardness (hoofdstuk 4 en hoofdstuk 9) wordt duidelijker wat er speelt en hoe we er beter mee om kunnen gaan.
Waarom awkwardness ontstaat bij praten over ziekte
In de sociologie wordt onderscheid gemaakt tussen primaire emoties (biologisch, universeel, zoals angst of blijdschap) en secundaire emoties (sociaal en cultureel bepaald, zoals schaamte, trots en ook awkwardness). Awkwardness hoort dus bij de emoties die sterk afhankelijk zijn van context en sociale regels.
Cruciaal daarbij zijn de zogenaamde feeling rules en expression rules. Dit zijn ongeschreven regels over hoe je je hoort te voelen en hoe je dat mag uiten. Wanneer iemand vertelt over migraine, weten gesprekspartners vaak niet precies welke regels gelden. Moet je meelevend zijn? Doorvragen? Of juist luchtig blijven? Die onzekerheid veroorzaakt awkwardness: een signaal dat er geen duidelijk script is voor de situatie.
Daarom ontstaan reacties die vaak ongemakkelijk voelen:
- Minimaliseren: “Oh ja, ik heb ook wel eens hoofdpijn.”
- Advies geven: “Heb je al paracetamol geprobeerd?”
- Snel wisselen van onderwerp: “Heftig zeg… trouwens, heb je het nieuws al gezien?”
Ze zijn meestal niet kwaad bedoeld, maar laten zien dat iemand zoekt naar houvast in een situatie zonder duidelijke sociale regels.
Ongemakkelijkheid als sociale emotie
Awkwardness is dus meer dan een individueel gevoel: het is een sociale emotie. Het signaleert dat er spanning zit in de interactie. In het geval van een ziekteverhaal gaat het om de spanning tussen iets intiems (jouw kwetsbaarheid) en iets publiekelijks (hoe een ander daarop hoort te reageren).
Bij migraine komt daar nog iets bij: de ziekte is vaak onzichtbaar en wordt in de samenleving niet altijd goed begrepen. Juist daardoor weten mensen nog minder goed hoe ze moeten reageren. Dat vergroot de kans op awkwardness.
Hoe mensen awkward reageren.
Onderzoekers onderscheiden grofweg twee strategieën om met awkwardness om te gaan: vermijden en richten.
Vermijden gebeurt bijvoorbeeld als iemand stilvalt, het onderwerp verandert of – online – niet meer reageert nadat je iets hebt gedeeld. Dat voorkomt spanning op de korte termijn, maar kan op langere termijn juist meer afstand en onbegrip creëren.
Richten betekent dat iemand de situatie aangaat. Dat kan op verschillende manieren:
- Door eerlijk vragen te stellen (“Hoe merk jij migraine in je dagelijks leven?”).
- Door awkwardness te normaliseren (“Het lijkt me zwaar, maar veel mensen hebben een chronische aandoening. Hoe ga jij ermee om?”).
- Door voorzichtig humor te gebruiken, om spanning te verlichten.
Richten is vaak effectiever omdat het de deur openzet naar een echt gesprek. Het vraagt wel moed, en soms kan het misgaan—bijvoorbeeld als iemand té direct benoemt “dit is echt awkward” of een grap maakt die verkeerd valt. Dan wordt de ongemakkelijkheid juist groter. Het gaat dus niet alleen om óf je richt, maar vooral om hoe je dat doet.
Ook de context speelt een rol. Online kiezen mensen vaker voor vermijden (zoals ghosting), terwijl face-to-face situaties meer uitnodigen tot richten. Culturele verschillen spelen mee: in sommige culturen is het normaal om direct door te vragen, in andere wordt dat als ongepast gezien.
Wat awkwardness doet met de migrainelijder (ij/ei)
Voor iemand met migraine kan awkwardness zwaar aanvoelen. Je deelt iets wezenlijks, en als de ander ontwijkt of een ongemakkelijke opmerking maakt, kan dat voelen alsof je verhaal wordt genegeerd of verkleind. Het kan leiden tot terughoudendheid: je vertelt minder snel over je migraine, ook al zou openheid soms juist helpen, bijvoorbeeld op het werk of in vriendschappen.
Tegelijkertijd is awkwardness niet altijd negatief. Het kan ook een teken zijn dat de ander wel wíl reageren, maar even niet weet hoe. Als dat benoemd wordt (“ik weet niet goed wat ik moet zeggen, maar ik luister graag”), kan awkwardness zelfs de weg openen naar meer verbondenheid.
Awkwardness is niet iets om bang voor te zijn of te vermijden. Het is een signaal dat er iets op het spel staat in het gesprek. Juist wanneer je open bent over migraine kan awkwardness ontstaan, maar dat is ook een kans: door het te benoemen of er luchtig mee om te gaan, kun je ongemak ombuigen naar begrip en verbinding.
Hoe om te gaan met awkward reacties
Voor mensen met migraine helpt het om te weten dat awkwardness vaak meer zegt over de ander dan over jou. Het is hun onzekerheid, niet jouw schuld. Je kunt de spanning wegnemen door extra uitleg te geven (“veel mensen denken dat migraine gewoon hoofdpijn is, maar het is echt meer dan dat”), of door humor in te zetten. En soms is vermijden óók een legitieme strategie: je hoeft niet elk gesprek te openen.
Voor gesprekspartners geldt: luister en stel vragen in plaats van snelle adviezen te geven. Je mag gerust zeggen: “Ik weet even niet goed wat ik moet zeggen, maar ik vind het fijn dat je dit met me deelt.” Zo erken je de situatie zonder de ander weg te duwen. En bedenk: goedbedoelde tips (“ik heb ook wel eens hoofdpijn”) werken vaak averechts, omdat ze de ernst en complexiteit van migraine tekortdoen, en de gemiddelde migrainelijder (ij/ei) al werkelijk alles heeft geprobeerd wat binnen zijn/haar vermogen ligt.
Conclusie
Awkwardness hoort bij het sociale leven. Maar het wordt extra zichtbaar als je iets intiems deelt, zoals dat je migraine hebt. Je maakt jezelf kwetsbaar, en de ander weet vaak niet hoe te reageren.
Door te begrijpen waarom awkwardness ontstaat—het gevolg van onduidelijke sociale regels rond emoties—en door te zien hoe mensen erop reageren—vermijden of richten—kunnen we beter omgaan met deze situaties.
Awkwardness hoeft geen blokkade te zijn. Het kan juist een kans bieden: om eerlijker te zijn, om beter naar elkaar te luisteren, en om meer verbinding te ervaren. Want juist in de momenten van ongemak vinden we vaak de diepste vormen van begrip en steun.
Onthoud dit: awkwardness hoort erbij wanneer je vertelt over migraine. Maar het is niet het einde van het gesprek—het kan juist een begin zijn. Door awkwardness te begrijpen en te erkennen, maken we ruimte voor échte gesprekken over wat het betekent om met migraine te leven.
Bron
Gebaseerd op: Ybema, S., & Beigi, M. (2023). A Sociology of Awkwardness. Routledge.
Hoofdstuk 4: Emotions, feelings, and awkwardness
Hoofdstuk 9: Dealing with awkwardness
